Kadınlarda Kısırlık
Kısırlık şikayetiyle başvuran çiftlerde nedenin yaklaşık %40’ ı kadından kaynaklanmaktadır. Kadın kısırlığında karşımıza çıkan en sık nedenler olarak yumurtlama bozuklukları, tüplerdeki tıkanıklıklar ve endometriyozis sayılabilir. Bunun dışında günümüzde çocuk doğurma yaşının ilerlemesi nedeniyle yaşa bağlı yumurtalık kapasitesinin azalması veya yumurtalık fonksiyonlarının erken yaşta azalması sonucu erken menapoza girilmesi de kadın kısırlığında önemli problemler olarak karşımıza çıkar hale gelmiştir.
Yumurtlama bozuklukları
Kadında yumurtlama azlığı veya yumurtlama yokluğu kısırlığa neden olabilir. Yumurtlamanın olmadığı aylarda spermin dölleyeceği yumurta oluşmadığı için gebelik gerçekleşemez. Yumurtlmanın olmamasına neden olan faktörler değişkendir. Yumurtlama bozukluğu nedenleri 3 gruba ayrılır.
İlk grupta, hipogonadotropik hipogonadizm denilen beyinden salgılanan ve yumurtalıklarda yumurtlamayı kontrol eden hormonların yokluğu veya salınmasını engelleyen durumlar yer alır. Aşırı stres, aşırı egzersiz, anoreksiya gibi yeme bozuklukları, beyin tümörü, beyin travması veya doğuştan bu hormonların yokluğu bu gruptaki nedenler arasındadır. Bu nedenle kısırlığı olan kadınlarda
yumurtlamayı sağlayıp, gebelik oluşması için altta yatan nedenin tedavisi veya eksik hormonların dışarıdan takviyesi gerekir.
Kadın kısırlığında İkinci grup, kadınlarda en sık karşılaşılan hormon bozukluğu olan polikistik over sendromudur. Bu durumda yumurtalık gelişimi belli bir aşamaya kadar gerçekleşmesine rağmen, yumurtlama olabilecek kadar büyüme ve gelişme olmaz. Dolayısıyla yumurtlama olmadığı gibi hastalığa bağlı olarak yumurta dışında yumurtalıkta bulunan hücrelerin artması ve aşırı erkeklik hormonunun salgılanması söz konusudur. Hastalığın nedeni tam olarak bilinmemesine rağmen, genetik faktörler, beslenme bozuklukları gibi birçok faktörün rol oynadığı düşünülmektedir.
Hastalık adet düzensizliği, kıllanma, sivilcelenme ve yumurtlama olmamasından dolayı kısırlık şikayetiyle başvurabilirler. Polikistik over sendromu olan hastaların çoğu kilolu olduğundan diyet ve kilo verilmesi kısırlık tedavisinde önemli bir basmak olmaktadır. Polikistik over sendromu olup kısırlık şikayetiyle başvuran hastalarda yumurtlamayı sağlayacak ilaçlarda tedavinin diğer önemli basamağını oluşturur.
Kadın kısırlığında üçüncü grupta, erken menopoz denilen yumurtalıktaki yumurtaların erken tükenmesi durumudur. Kadınlarda yaş yumurtalık kapasitesini belirleyen en önemli faktörlerden biridir. Yani kadın yaşı arttıkça yumurtalık kapasitesinde azalma olur. Bunun yanı sıra sigara, radyoterapi, kemoterapi, bazı hastalıklar yaştan bağımsız olarak erken yumurtalık yaşlanmasına neden olabilir. Aynı zamanda erken yumurtalık yaşlanmasında kalıtsal yatkınlıkta etkili olabilir.
Bunların dışında prolaktin denilen süt hormonunun fazla salgılanması, tiroid hormon bozukluğu, kullanılan bazı ilaçlar, bazı sistemik hastalıklar da yumurtlama bozukluğuna neden olacağından akılda tutulmalıdır.
Tüple ilgili sorunlar
Gebeliğin oluşması için yumurtlama sonrası yumurtanın sperm tarafından döllenmesi, döllenmiş yumurtanın rahime ulaşması gerekir. Bunların gerçekleşmesi için tüplerin sağlıklı ve çalışır durumda olması şarttır. Aksi takdirde gebelik oluşmayacaktır. Tüplerin tıkanıklığı geçirilen enfeksiyonlara, tüberküloza, appendisit gibi nedenlerden dolayı geçirilen karın operasyonlarına, endometriyozise
yada tüplerin kendine özgü hastalığı olan sailpijitis istmika nodozaya bağlı gelişebilir. Kısırlık nedeniyle başvuran hastalarda tüplerin çalışıp çalışmadığı değerlendirilmelidir.
Bunun için ultrasonografi ve ilaçlı rahim filmi olan histerosalpingografi yapılır. Tıkanıklığın yanısıra hidrosalpenks denilen tüplerde sıvı birikimide karşılaşılan diğer bir problemdir. Bu durum hem tüplerin çalışmasını olumsuz etkiler, hem döllenme olsa bile döllenmiş yumurtanın rahim içine tutunmasını engelleyebilir, hem de tüp bebek planlanan hastalarda tüp bebek şansını azaltır. Bu nedenle tüp bebek tedavisi öncesi sıvı dolu tüplerin çıkarılması veya bağlanması gerekir. Tüplerin tıkanıklığı mikrocerrahi ile açılabilse bile, cerrahi hem zor ve zahmetlidir, hem de başarı şansı düşüktür.
Endometriyozis
Üreme çağındaki kadınlarda sık görülen bir problemdir. Rahim içini döşeyen hücrelerin rahim dışında yerleşmesi sonucu oluşan bir durumdur. Nedeni tam olarak bilinmemesine rağmen, en çok kabul gören neden adet kanaması sırasında rahim içi hücrelerin kanla birlikte tüpler aracılığı ile karın içine dökülmesidir. Normalde bu çoğu kadında olmasına rağmen bağışıklık hücreleri tarafından karın içine dökülen hücreler temizlendiği için her kadında endometriyozis gelişmez. Fakat yatkınlığı olan kadınlarda temizlenemeyen bu hücreler en çok over ve karın zarında olmak üzere yerleşir endometriyozis odaklarını ve yumurtalıklarda çikolata kistlerini oluşturur. Hastalık en çok cinsel ilişki sırasında ve adet dönemlerinde ağrı, kitle ve kısırlıkla kendini gösterir.
Kısırlık hastalığa bağlı oluşan karın içi yapışıklıklara bağlı anatomik yapının bozulması, çikolata kistlerinin yumurtalık kapasitesini azaltıp, yumurta kalitesini bozması veya döllenmiş yumurtanın rahime tutunmasını engellemesi sonucu oluşabilir. Hastalık değişik derecelerde olabilir. Çikolata kistlerinin boyutu, hastanın yaşı, hastalığın evresi ve infertilite (kısırlık)süresine göre tedavi cerrahi veya zaman kaybetmeden tüp bebek olarak belirlenir.
